maandag 29 oktober 2012

Humor

,,Ha Evert! Wat ben jij saai geworden. In je boek ben je humoristisch genoeg, maar de stukjes die je de laatste tijd schrijft zijn allemaal even zwaar en somber.”
,,Het woord "humor" komt van het Griekse woord "χυμός" dat "vocht" of "sap" betekent, en dat kan net zo goed betrekking hebben op zwarte gal als op bloed.”
,,Ah nee, begin nou niet weer zo zwartgallig. Je zou gewoon wat meer moeten lachen.”
,,"Tot het lachen zeide ik: Gij zijt onzinnig."”
,,Onzin. Lachen is gezond. Ik probeer me te houden aan dat liedje: Begin de dag met een dansje, / begin de dag met een lach, / want wie ’s morgens vrolijk is, / die lacht de hele dag.
,,Het lachen zal je vergaan.”
,,Klets niet, man! Als je altijd zo somber en ernstig ben word je depressief en wie weet wat voor narigheid nog meer.”
,,Jij ben positief.”
,,Jaha… dat is belangrijk en voordelig tegelijk. Belangrijk in het algemeen en voordelig in mijn geval.”
,,Hm. Dus… jij zou scholieren aanraden om in plaats van goed op te letten in de les maar wat gein te maken?”
,,O ja, laat ze maar eens wat grappen uithalen. Wat denk je, zou de leraar dan meelachen?”
,,Ja, heel op ’t laatst.”
,,Wie het laatst lacht heeft geen gevoel voor humor.”
,,Ja, misschien heb je nu toch een keer gelijk. Ach weet je, op zich ben je een beste vent, maar met jouw instelling bereik je volgens mij weinig. Kijk maar naar die zuidelijke landen, waar feestvieren belangrijker is dan werken.”
,,Is het ook.”
,,Jij kom vast ook uit Zuid-Europa of Afrika.”
,,Klopt. Daar hebben de mensen meer temperament.”
,,Dichter bij de evenaar worden de mensen heter gebakerd.”
,,Aa, prachtig! Zo ken ik je weer! Ga zo door, zou ik zeggen!”
,,Ik zal eens kijken, maar ik beloof niks. De groeten.”
,,Houdoe.”

Ik sprak met Anand. Degenen die Schaduw van de werkelijkheid hebben gelezen zullen hem niet kennen, want daar komt hij niet in voor. Maar beter ook, want hij heeft nogal vreemde opvattingen.

maandag 22 oktober 2012

Overstuur

Wat moet je eigenlijk met de datumaanduiding die tegenwoordig op vrijwel elke levensmiddelenverpakking te vinden is? Je er niet teveel van aantrekken, is mijn advies. Het is een feit dat sinds die aanduiding algemeen toegepast wordt afgrijselijk veel goed voedsel wordt weggeknikkerd als was het oud vuil. En wie even nadenkt begrijpt wel dat het daarvoor niet gemaakt was. De kritische toon in de over-de-datummaaltijden die sinds kort georganiseerd worden is niet mis te verstaan.
En om meteen een misverstand uit de weg te ruimen: de datum die op de verpakking vermeld staat is niet de uiterste, maar de minimale houdbaarheidsdatum. Melk of vlees blijft in de koelkast nog wel een paar dagen langer houdbaar, vla kun je een week na verstrijken van de beruchte datum nog uitstekend eten, karnemelk of yoghurt smaakt zelfs na drie weken nog best, met frisdranken is na een paar maanden vaak nog niets mis, pindakaas houdt het minstens een jaar langer uit en chocoladepasta kan eigenlijk helemaal niet overstuur. Vrijwel elk product is wel ergens in deze schaalverdeling te plaatsen.

"Overstuur" zei ik, hè? Dat schient een Barrevelds woord te weze, of in alle geval Vêeluws ofzo. Mar je ha'n allang deur wat of ik bedoelde, vanzelf. Ja, dat krieg je, je moerstaol raok je mar zo nie kwiet, en dat mot je ok nie wille, want d'r is niet veul zo mooi as streektaol. Mer daor ku've 't een aandere keer nog wel 's over hên, waant ik wil d'r nog best wat meer over zègge, en jie wil d'r vanzelf wel meer over wete, wa' doch je?
Eên ding mo'k nog zègge van waor of we't over ha'n, en dat doe've dan ok mar in dit zelfde Vêeluwse taoltje, want jie begriep ok wel dat da' niks ofdoet van de bôodschap; en as je bang bin da'je 't niet vat, dan za'k 't veur joe nog effe apart in 't Hollands zègge. Dus hier gaot 't um:
De daotum op die verpakkings is nie bedoeld om joe dom te maoke. 't Is allêen een anwiezing doar je rekening mee kan houwe, mer je mot altied je eige kop blieve gebruuke. Jie kan zelf 't beste zien of iets overstuur is of nie, en 't is netuurlijk grôote zund van 't geld en van de meuite die veur dat eten 'edaon is om 't vurt te gooie as 't nog goed is.
En dan voor degenen die nog te weinig handigheid hebben in het West-Veluws om uit het bovenstaande de boodschap op te pikken de kern nog even in het Standaardnederlands: de minimale-houdbaarheidsdatum is bedoeld als richtlijn, maar de maatstaf is je eigen inzicht in de toestand van het product. Je moet altijd je zintuigen en je hersens gebruiken – want daar heb je ze voor.

maandag 15 oktober 2012

Engelse ziekte bedreigt volksgezondheid


Uitgebannen gewaande ziekte neemt epidemische vormen aan



VEENENDAAL - De Engelse ziekte is teruggekeerd in Nederland. Deze ziekte, die als vrijwel verdwenen werd beschouwd, is in een nieuwe vorm weer opgedoken. Inmiddels is een groot deel van de Nederlandse bevolking met het virus besmet, zo blijkt uit onderzoek.

besmettelijk

Engelse ziekte vormde vroeger vooral een probleem onder de arme bevolking en werd veroorzaakt door gebrek aan vitaminen en mineralen. Door verbeterde voeding en levensomstandigheden is de kwaal vrijwel verdwenen uit Nederland. De laatste tientallen jaren is een andere vorm van de ziekte echter aan een opmars bezig. In tegenstelling tot de oude vorm van Engelse ziekte (EZ) is de nieuwe vorm zeer besmettelijk. Bovendien lijken alle lagen van de samenleving vatbaar te zijn voor het EZ-virus. Deskundigen denken dat als er geen maatregelen worden genomen deze kwaal binnen afzienbare tijd zal uitgroeien tot een ware epidemie.

verschijnselen

In tegenstelling tot de 'oude' wordt de 'nieuwe' EZ veroorzaakt door een virus, dat de geestelijke vermogens, in het bijzonder de zogeheten verbale intelligentie, vermindert.
Een belangrijk symptoom is het invoegen van spaties binnen een woord, een uiting van het verliezen van het inzicht in samenstellingen. Zo schrijft een met het EZ-virus besmet persoon het woord "blindengeleidehond" vaak als "blinde geleide hond". Hoe veelvuldig dit verschijnsel reeds voorkomt blijkt bijvoorbeeld uit het feit dat Nederland sinds kort geen Rijksmuseum meer heeft, maar een persoonlijk museum van een zekere Rijk, "Rijks Museum".
Een ander verschijnsel dat een besmetting vaak vergezelt is een overmatig gebruik van Engelse leenwoorden, al dan niet vernederlandst; dit is een uiting van verminderde uitdrukkingsvaardigheid in de eigen taal. Een gezond persoon gebruikt (Engelse) leenwoorden alleen als er voor een begrip geen Nederlandstalig woord bestaat; een met het EZ-virus besmet persoon gebruikt ze vaak in plaats van goede Nederlandse woorden. Zo heeft iemand met EZ het over "connecten" in plaats van "verbinden", over "claim" in plaats van "eis" of "bewering" en over "handyman" in plaats van "klusjesman".
Als derde EZ-symptoom wordt genoemd het verlies van inzicht in plaatsing van het weglatingsteken aan het einde van een woord. Zo wordt "Mariens huis" geschreven als "Marien's huis" en "baby's" als "babies".
Ten slotte een symptoom van een EZ-besmetting in gesproken taal: de zogenoemde "Gooise r", eigenlijk een Amerikaanse 'r'.

behandeling

Met name taalkundigen maken zich zorgen over de gevolgen van een EZ-epidemie voor zowel de Nederlandse taal als de Nederlandse bevolking. Er bestaan verschillende inititatieven om de verdere verspreiding van de kwaal een halt toe te roepen, zoals de stichting S(ignalering)O(njuist)S(patiegebruik), het boekje Funshoppen in het Nederlands en woordenlijsten op het internet, maar die lijken het grote publiek nog nauwelijks te bereiken.
Mogelijk zijn maatregelen van overheidswege nodig om de bewustwording te bewerkstelligen die nodig is om mentale weerstand op te bouwen. Dat laatste is volgens deskundigen het belangrijkste wapen in de strijd tegen het EZ-virus, naast een – daarmee verband houdende – versterking van de positie van de Nederlandse taal.

maandag 8 oktober 2012

Bijna uitgestorven

Vorige maand werd op een congres van de internationale unie voor natuurbescherming (IUCN) in Zuid-Korea een rapport gepresenteerd met de titel Priceless or Worthless, waarin aandacht werd gevraagd voor de "100 meest bedreigde soorten" op Aarde. Deze lijst van de zeldzaamste dier- en plantensoorten is opgesteld door een reeks deskundigen, uiteraard op grond van de huidige kennis – er worden bijvoorbeeld nog voortdurend nieuwe soorten ontdekt, dus onze kennis van de natuur is beperkt, maar deze lijst kan toch beschouwd worden als een richtlijn, een reeks soorten waarop natuurbescherming haar aandacht in het bijzonder moet richten, omdat als er niets gebeurt deze planten en dieren binnen afzienbare tijd uitgestorven zullen zijn.

Nu vraag je je misschien, met vele anderen, af: wat dan nog? Er sterven alle eeuwen door zoveel soorten uit, wat gaat ons dat aan? Wat is de waarde van die paar zeldzame beestjes?
Die laatste vraag wordt ook gesteld in het rapport. Achterliggend is de algemeen aanwezige opvatting dat planten en dieren iets waard zijn als ze nuttig zijn voor ons. En tja, áls die beestjes al nuttig waren, dan zullen ze het nu vast niet meer wezen, nu er nog maar een paar van over zijn.

Kijk trouwens eerst even op http://news.mongabay.com/2012/0910-hance-100-endangered-species.html; daar vind je in een tabel een overzicht van alle honderd soorten (alleen ontbreekt helaas info over het gebied waar ze voorkomen, maar dat moet elders op het internet per soort wel te vinden zijn). Bovendien staat er een foto van een aantal soorten, zodat je je een beeld kun vormen. Wist je bijvoorbeeld dat de prachtige Araripemanakin zo zeldzaam was? Nee, nooit van gehoord, zul je zeggen. Nog amper 800 exemplaren… maar nog gevaarlijker is het voor de Amsterdamalbatros, waarvan er nog maar zo'n honderd over zijn. Ook de Javaanse en de Sumatraanse neushoorn staan op het punt uit te sterven. Van verschillende boomsoorten zijn er nog maar enkele tientallen exemplaren over en van een Keniaanse wolfsmelksoort, Euphorbia tanaensis, nog maar vier!

Het slechtste nieuws is dat al deze soorten nauwelijks of geen bescherming genieten. Daar komt nog bij dat de meeste van deze soorten met uitsterven bedreigd worden door menselijk toedoen. Dat betekend dat wij een schuld hebben in te lossen die niets te maken heeft met economische waarde, maar alles met rechtvaardigheid en eer. Het is onze verantwoordelijkheid ons in te zetten voor bedreigde planten en dieren, alle kletspraat over evolutie ten spijt.

Iedereen kent de treurige geschiedenis van de Noord-Amerikaanse bizon, die vroeger met miljoenen rondzwierf op de prairies, maar door zinloze jacht bijna uitgeroeid werd. Gelukkig is dit prachtige dier niet helemaal verdwenen, maar de Trekduif was minder gelukkig: van de miljoenen die er elk jaar heen en weer trokken is er niet één meer over. Op dezelfde wijze vergingen de Dodo, de Reuzenmoa, de Reuzenalk, de Carolinaparkiet, de Stellerzeekoe, de Quagga en vele andere bijzondere dieren.
De Witte oryx uit de Arabische woestijnen was door stroperij in het wild al uitgestorven, maar dankzij een fokprogramma met de laatste dieren in gevangenschap konden er weer verscheidene kudden in het wild worden uitgezet. Ongeveer hetzelfde beleefde de Wisent.
Bescherming werkt echt. De Bultrug, de walvis die beroemd is om zijn indrukwekkende sprongen en bijzondere zang, was 'bijna' uitgestorven: in 1966 waren er wereldwijd nog maar 1400 exemplaren over. Toen werd de jacht verboden, en inmiddels leven er weer enkele tienduizenden Bultruggen.
Door overbejaging was de Alpensteenbok op één kudde na uitgeroeid. Dankzij beschermings-maatregelen komen er nu weer duizenden van deze stoere dieren in het gebergte voor.
De Japanse kuifibis werd als uitgestorven beschouwd, tot er in 1981 een overlevende populatie van zeven dieren werd ontdekt, waarvan slechts twee broedparen… Door projecten van organisaties als het WNF is deze vogelsoort op het nippertje gered.
Laten we ons ervoor inspannen dat we over twintig jaar alle 100 soorten uit het rapport, en nog meer, aan dit rijtje voorbeelden kunnen toevoegen.

dinsdag 2 oktober 2012

Gesprek met God (fictief)

,,Wilt U mij eens uitleggen waarom U Uzelf zo weinig met deze wereld bemoeit?”
,,Dat is niet Mijn gewoonte.”
,,Wat?”
,,Uitleggen waarom Ik iets al of niet doe. Maar merk jij te weinig van Mij naar je zin?”
,,Niet alleen ik. Waarom laat U mensen elkaar afslachten, laat U christenen vervolgd worden, laat U arme streken teisteren door natuurrampen, laat U het onrecht op zijn beloop? En als de enige manier voor mensen om gered te worden is door U te leren kennen, waarom hebt U het evangelie dan zovele eeuwen voor het grootste deel van de mensheid verborgen gehouden?”
,,Dat zijn veel vragen…”
,,En U wilt zeggen: "Een zot kan meer vragen dan tien wijzen kunnen beantwoorden"?”
,,Niet zozeer. Jij bent geen zot en Ik heb meer kennis en wijsheid dan vele wijze mensen bij elkaar, maar als jij het zo wilt zien…
,,Nee, Ik kan er dit over zeggen: Al die dingen die jij noemde heeft de mensheid over zichzelf afgeroepen.”
,,Maar U had het kunnen voorkomen.”
,,Ik had er Mijn redenen voor dat niet te doen. Maar je zou het niet begrijpen als Ik het probeerde uit te leggen, en bovendien gaan Mijn motieven jou niet aan. Ik heb jóu gemaakt, niet andersom.”
,,Dat is zo… Maar… in de Bijbel suggereert U toch dat U Uzelf wel bemoeit met de wereld.”
,,Dat is geen "suggereren". In de tijd waarin het grootste deel van de Bijbel zich afspeelt was Mijn werkveld beperkt en moest Ik daarin een actievere rol spelen (als Regisseur, als je begrijpt wat Ik bedoel) om de mensen het geloof in Mij in te prenten. Nu is het evangelie over de hele wereld verspreid en heeft de mensheid de middelen en de kennis die nodig zijn om degenen die nog niet van Mij hebben gehoord te bereiken. En wat betreft het onrecht dat jij noemde: eens zal het eindoordeel komen, zoals jij ook weet, en dan zal alles rechtgezet worden.”
,,En tot die tijd laat U de mensen aan zichzelf over?”
,,Jij hebt zelf ergens gezegd dat je blij bent dat het lik-op-stukbeleid is afgeschaft.”
,,Ja… dat zegt mijn gevoel tenminste, maar mijn verstand heeft de neiging dat tegen te spreken.”
,,Goed, dat moet je zelf uitvechten, maar daardoor kan ik mij natuurlijk niet laten beïnvloeden. Wel wil Ik jouw leven beïnvloeden.”
,,Daar merk ik weinig van, het spijt me.”
,,Naarmate jij je actiever inzet om Mij te zoeken zal Ik actiever in jouw leven werken.”
,,In gunstige zin?”
,,Soms ook middels minder fijne gebeurtenissen. Maar je weet dat Mijn Woord zegt dat dat alles zal meewerken ten goede.”
,,Nou, mijn ervaring is meer dat waar is wat het liedje zegt: "Ons loop ’n pad van hartseer soms / en as ons terugkyk weet ons wat dit kos".”
,,Liedjes zijn niet zo belangrijk. In de Bijbel en in de geschiedenis zie je talloze voorbeelden van het omgekeerde.”
,,Goed, dan ben ik waarschijnlijk een uitzondering. Dat verbaast me trouwens niks. Nou, misschien hebt U gelijk – dat zal wel, want U kon tenslotte de hele kosmos ontwerpen, dus hier zult U ook wel over nagedacht hebben, al kan ik het niet meemaken, wat andere gelovigen ook mogen zeggen. Maar goed, dan bent U in elk geval in staat mijn volgende twee wensen te laten uitkomen: ten eerste dat alle honden en katten van de aardbodem verdwijnen, met uitzondering van degene die een nuttige taak vervullen, zoals speur- en sledehonden, en ten tweede dat ik ongevoelig word voor aantrekkelijke meisjes en alles wat ellende kan veroorzaken.”
,,Je kunt ervan uitgaan dat die wensen niet zullen uitkomen.”
,,Ja, dat was te verwachten.”